Fibromyalji hastalığı nedir ?
Fibromyalji genel vücut ağrısı ve hassa noktaların varlığı ile karakterize bir hastalıktır. Kas iskelet sistemi sorunları ile uğraşan hekimlerin çok sık gördüğü bir hastalıktır. Buna rağmen pek çok hastaya tanı konulamamakta veya başka hastalık tanıları ile izlenmektedirler. Pek çok hasta için fibromyalji tanısı hayal kırıklığı yaratabilmektedir. Hastalar uzun süredir olan ve yaşam kalitelerini azaltan bir hastalığın iltihaplı romatizmal bir hastalıktan kaynaklandığı kanaatindedirler. Aslında hekimlerin bir kısmı da aynı görüşte olsalar gerek ki, bu hastalara romatoid artrit, spondiloartrit, gut, akut romatizmal ateş gibi tanılar konulmakta ve pek çok hasta bu nedenle gereksiz tanı ve tedavi yaklaşımlarına maruz kalmaktadır. Fibromyalji sıklığı, romatoloji polikliniklerinde dahi, osteoartritten (eklem kireçlenmesi) sonra en sık görülen ikinci hastalık grubudur. Toplumdaki sıklığının % 1-5 olduğu ve kadınlarda erkeklere oranla sekiz kat daha sık görüldüğü düşünülmektedir.
Kimde fibromyalji hastalığı düşünülmelidir ?
Fibromyalji hastaları sıklıkla tam olarak lokalize edemedikleri, genel bir ağrıdan yakınırlar. Bu ağrıların eklemler ile ilişkisi olduğunu düşündükleri için sıklıkla hekime eklem ağrısı yakınması ile başvururlar. Ancak ağrıyan yerlerini göstermeleri istendiğinde eklem dışı ve çok daha geniş alanları işaret ederler. Bizler hekimler olarak fibromyalji hastalarının daha stresli ve mükemmeliyetçi yapıda kişiliklere sahip olduğunu düşünürüz. Ancak her hastanın bu şekilde kategorize edilmesi zordur. Fibromyalji hastalarında eşlik eden başka sorunlarda olabilir. Uyku problemleri sık görülür. Hastalar yeterince dinlenmeden ve yorgun olarak uyanmaktan, bunun yanı sıra uykuya dalmakta zorlanmaktan yakınabilirler. Israrcı ve tekrar eden yorgunluk, migren benzeri baş ağrısı, hafıza bozuklukları, kalple ilişkisi olmayan göğüs ağrısı, çarpıntı, mide ekşimesi, sık idrara gitmek, kadınlarda ağrılı cinsel ilişki ve huzursuz bağırsak hastalığı ile ilişkili yakınmalar da eşlik edebilir.
Fibromyalji psikiyatrik bir hastalık mıdır ?
Fibromyalji tanısı konulan pek çok hastanın hekime ilk sorduğu sorulardan birisi budur. Ancak bunun yanıtını net olarak söylemek çok kolay değildir. Hastalığın ortaya çıkmasında psikososyal durumun katkısı açıktır. Ancak hastalığın tek başına psikiyatrik olduğunu söylemek toptancı bir yaklaşım olacaktır. Fibromyaljinin kişilik özellikleri açısından yatkın olan bireylerde, uygun çevresel koşullar oluştuğunda ortaya çıkabilen bir hastalık olduğu söylenebilir. Yoğun bir duygusal bir stres, duygusal veya mekanik bir travmaya maruz kalmak hastalığın tetiğini çekebilir. Hastalık tanı konulmadıkça daha kronikleşir ve kök salar. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki, beyinde ağrının hissedilmesi ile ilişkili bozukluklar veya hormonal faktörler fibromyalji hastalığının görülmesinde rol oynayabilir. Bu nedenle fibromyaljinin sadece psikiyatrik bir hastalık olduğunu söylemek doğru değildir.
Fibromyalji hastalığının tanısı nasıl konulur ?
Hastalığın tanısı hastanın anlattıkları ve fizik muayene ile konulabilir ve tanı koydurucu bir laboratuvar testi yoktur. Fibromyalji hastalığının tanısında belirlenmiş olan hassas noktaların bası ile muayenesi tanı için önemlidir. On sekiz hassas noktadan on birinde duyarlılık olması tanıda yardımcıdır. Ancak fibromyalji hastalığının diğer iltihaplı romatizmal hastalıklara ve sistemik hastalıklara eşlik edebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle bir hastaya fibromyalji tanısı konulmadan önce, diğer potansiyel hastalıkların dışlanması önem kazanır. Bunların başında hipotiroidi ve D vitamini eksikliği gelir. Her iki hastalıkta da fibromyaljiyi taklit eden yakınmalar olabilir. Özellikle elli yaşın üzerinde ki hastalarda omuz ve kalça bölgesinde daha fazla olabilen ağrılar polimiyaljia romatika ile ilişkili olabilir. Sjögren hastalığında ve romatoid artritli hastaların erken dönemlerinde hastaların çok iyi lokalize edemedikleri ağrılar bazen yanlışlıkla fibromyalji tanısı almalarına yol açabilir. bu nedenle her hastanın fibromyalji hastalığı ile aşina bir hekim tarafından değerlendirilmesi ve laboratuvar tetkiklerinin hastaya özel olması gereklidir. Bu nedenle fibromyalji hastalarında standart bir laboratuvar incelemesi önerilmez.
Fibromyalji hastalığının tedavisi nedir ?
Fibromyalji hastalığının tedavisi iki temel alanda olmalıdır. İlki ilaç tedavisi, ikincisi ise ilaç dışı tedavilerdir. Çeşitli antidepresanlar ilaç tedavisinin temelini oluşturur. Bunu yanı sıra, magnezyum tuzları ve nöropatik ağrı tedavisinde kullanılabilen ilaçlar da verilebilir. Ağrı kesicilerin, kortizon içeren ilaçların hastanın almakta olduğu ilaç sayısını arttırmak dışında faydalı etkisi yoktur. Egzersiz programları, deneyimlerle ve stresle baş etme yöntemlerinin öğrenilmesi, bilişsel davranış tedavileri ilaç dışı yaklaşımlardır. Ancak her iki yaklaşımın da hastalığı tamamen düzelteceğini söylemek güçtür. Bu nedenle hastaların tedavi ile ilişkili beklenti dozunu yüksek tutmamak gereklidir. Hastalığın tanısının konulması ve buna hastanın da ikna edilmesi her zaman kolay bir süreç olmamaktadır. Pek çok kişi hastalığının tanısının konulmasından memnun ama tedavi konusunda aynı derecede tatmin olmadan poliklinikten çıkmaktadırlar. Bu aşamada önemli noktalardan birisi fibromyaljinin kronik bir hastalık olduğu, ancak ilerleyici ve sakat bırakıcı etkisinin olmadığının hastaya iyi anlatılabilmesidir. Gereksiz tanısal girişimlerin son bulunacağının bilinmesi ve yakınmalarının somut bir hastalık ile tanınması hastalar için önem taşımaktadır. Eğer hasta ve hekim iyi bir diyalog süreci başlatabilirlerse, kontrollerde yakınmaların tam olarak geçmese bile azalmış olduğu çoğu zaman görülmektedir. Diyalog sürecinde bir tarafında hasta ve diğer tarafında onun yakınmalarını dinleyecek ve kaygılarını giderecek sabırlı bir hekimin olması önemlidir.
Fibromyalji hastalığı hem hekimler hem de hastalar için tanı ve tedavi aşamasında zorlayıcı bir süreçtir. Hastaların hekimlerine duyacakları güvenin yanı sıra hekimlerin hasta ile empati yapma gayretleri tedavinin kritik noktasıdır.
